Nguyên tắc cứu nạn cứu hộ phòng cháy chữa cháy (PCCC) là tập hợp các quy định và chỉ dẫn nhằm đảm bảo an toàn cho lực lượng tham gia, hiệu quả trong công tác cứu người, cứu tài sản, đồng thời hạn chế thấp nhất thiệt hại về người và của trong các tình huống khẩn cấp.

I. Khái niệm và mục tiêu

Cứu nạn, cứu hộ trong phòng cháy chữa cháy là hoạt động tổ chức tìm kiếm, giải cứu và hỗ trợ sơ cứu những người bị nạn, bị mắc kẹt hoặc gặp nguy hiểm trong các tình huống cháy nổ, tai nạn, sự cố.

Đây là mục tiêu trọng tâm của lực lượng phòng cháy chữa cháy nhằm bảo vệ tính mạng, sức khỏe con người, đồng thời góp phần giảm thiểu thiệt hại về tài sản và ổn định tình hình tại hiện trường.

Cứu nạn cứu hộ phòng cháy chữa cháy

Nguyên tắc cứu nạn cứu hộ, phòng cháy chữa cháy

1. Ưu tiên cứu người trước, cứu tài sản sau
2. Đảm bảo an toàn tuyệt đối cho người thực hiện nguyên tắc cứu nạn cứu hộ
3. Tổ chức đánh giá theo kế hoạch, có chỉ huy thống nhất
4. Phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng
5. Sử dụng đúng kỹ thuật, trang thiết bị và phương pháp nghiệp vụ
6. Tuân thủ pháp luật và quy định chuyên ngành
7. Báo cáo sau cứu hộ

Đặt mục tiêu cứu người lên hàng đầu

• Cứu người là nhiệm vụ quan trọng nhất, được ưu tiên hơn tài sản.
• Khi đến hiện trường, cần đánh giá vị trí có người mắc kẹt, người bị thương hoặc bị đe dọa tính mạng.
• Ưu tiên cứu: trẻ em, người già, người khuyết tật, phụ nữ mang thai, người bị ngạt khói.
  • Tìm kiếm nạn nhân theo trật tự ưu tiên (tầng thấp → tầng cao; nơi nguy hiểm → an toàn).
  • Đưa nạn nhân ra khỏi khu vực nguy hiểm nhanh nhất.
  • Nếu nạn nhân bị thương nặng: sơ cứu tại chỗ, cố định cơ thể trước khi vận chuyển.
  • Nếu mắc kẹt: dùng công cụ phá dỡ chuyên dụng (cắt, nâng, đục…) để giải cứu.

Đảm bảo an toàn cho lực lượng cứu nạn cứu hộ

• Tuyệt đối không được hy sinh an toàn của người cứu hộ để cứu nạn nhân.
• Trước khi vào hiện trường, cần:
  • Mặc đầy đủ trang bị bảo hộ cá nhân (quần áo chống cháy, bình dưỡng khí, mặt nạ phòng độc…).
  • Kiểm tra an toàn khu vực về kết cấu sập đổ, điện rò rỉ, nguy cơ cháy nổ lần hai.
  • Luôn làm việc theo nhóm, có người giám sát hỗ trợ bên ngoài.

Tổ chức, đánh giá nhanh, chính xác

• Sử dụng sơ đồ công trình (nếu có) để lập kế hoạch hành động.
  • Kết cấu công trình (có nguy cơ sập không?).
  • Nguồn cháy, đường lan, khói, khí độc.
  • Hướng tiếp cận cứu nạn hiệu quả và an toàn nhất.
  • Lối thoát hiểm, thang bộ, cửa thoát khẩn cấp

Phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng

• Lực lượng CNCH thường bao gồm:
  • Lực lượng chữa cháy chuyên nghiệp (Cảnh sát PCCC-CNCH).
  • Đội PCCC cơ sở.
  • Y tế, công an địa phương, quân đội, lực lượng dân phòng.
• Cần có bộ chỉ huy hiện trường duy nhất, tổ chức phân công, phân tuyến, phân nhiệm rõ ràng để tránh chồng chéo, mất kiểm soát.

Sử dụng đúng và hiệu quả phương tiện, thiết bị

• Tùy theo tình huống, sử dụng các thiết bị cần thiết và chính xác
  • Thiết bị định vị nạn nhân (camera nhiệt, máy dò sự sống).
  • Dụng cụ phá dỡ (kìm cộng lực, cưa cứu hộ, máy cắt bê tông).
  • Thiết bị nâng – kéo (con đội thủy lực, dây tời).
  • Bình dưỡng khí, mặt nạ phòng độc trong môi trường khói, khí độc.
  • Cáng cứu thương, dây thừng, móc neo trong di chuyển nạn nhân.

Tuân thủ mệnh lệnh, quy trình chỉ huy

• Tất cả hành động tại hiện trường phải tuân theo chỉ huy hiện trường.
• Không tự ý rút khỏi vị trí, không hành động độc lập gây nguy hiểm cho bản thân và người khác.
• Báo cáo liên tục tình hình với chỉ huy và các nhóm cứu nạn khác.
  • Kênh liên lạc thông suốt giữa các tổ CNCH và chỉ huy.
  • Lực lượng y tế túc trực sơ cứu nạn nhân tại chỗ.
  • Phương án hậu cần (nước uống, oxy, pin thiết bị, xe vận chuyển, lực lượng tiếp ứng…).

Tuân thủ mệnh lệnh, quy trình chữa cháy

Rút kinh nghiệm, báo cáo sau cứu hộ

• • Tổng hợp tình hình, báo cáo lên cấp có thẩm quyền.
  • Rút kinh nghiệm toàn diện: cái gì làm tốt, điểm yếu ở đâu, cần bổ sung gì.
  • Cập nhật phương án, đào tạo, huấn luyện lại nếu cần thiết.

II. Các tình huống cứu nạn cứu hộ phòng cháy chữa cháy

Mỗi tình huống cứu nạn cứu hộ trong phòng cháy chữa cháy đều có đặc thù riêng, đòi hỏi lực lượng cứu hộ phải đánh giá tình hình nhanh chóng và đưa ra các phương án phù hợp. Đảm bảo an toàn cho người dân và lực lượng tham gia cứu hộ luôn là ưu tiên hàng đầu trong tất cả các tình huống này.

1. Cháy trong tòa nhà cao tầng (Chung cư, văn phòng)

• Cháy xảy ra ở các tầng cao của tòa nhà cao tầng, người dân bị mắc kẹt trong các căn hộ hoặc hành lang, không thể thoát ra ngoài do khói và lửa.

Biện pháp cứu hộ:

• Sử dụng xe thang: Cứu nạn nhân từ các tầng cao bằng xe thang, dây cứu hộ hoặc cần cẩu.
• Phá cửa, phá tường: Nếu không thể tiếp cận trực tiếp qua cầu thang, có thể phá cửa sổ hoặc tường để đưa người ra ngoài.
• Sử dụng mặt nạ phòng độc và bình dưỡng khí: Đảm bảo an toàn cho lực lượng cứu hộ khi vào khu vực có khói dày.
• Phối hợp với đội y tế: Sơ cứu nạn nhân tại chỗ và chuyển đến cơ sở y tế ngay lập tức nếu cần.

2. Cháy trong khu công nghiệp (Nhà máy, kho chứa)

• Cháy nổ xảy ra trong khu công nghiệp, nơi chứa nhiều vật liệu dễ cháy, hóa chất, hoặc thiết bị điện, gây ra nguy cơ cháy lan nhanh chóng và phát tán khí độc.

Biện pháp cứu hộ:

• Phân loại và cô lập đám cháy: Xác định khu vực nguy hiểm, cô lập và dập tắt đám cháy bằng phương tiện phù hợp (bình chữa cháy CO2, bột, nước…).
• Tìm kiếm nạn nhân: Sử dụng thiết bị chuyên dụng như camera nhiệt để phát hiện nạn nhân trong khu vực cháy.
• Đánh giá hóa chất, khí độc: Cảnh giác với các vật liệu hóa chất có thể gây ra phản ứng nổ hoặc phát tán khí độc. Sử dụng mặt nạ phòng độc, dụng cụ kiểm tra khí độc.
• Sơ cứu và di chuyển nạn nhân: Cần sơ cứu ngay cho nạn nhân, đặc biệt là những người bị bỏng hoặc ngạt khói.

3. Cháy rừng hoặc khu vực đất hoang

• Cháy rừng xảy ra trong mùa khô, gây nguy hiểm cho người dân sống gần đó và các khu vực xung quanh.

Biện pháp cứu hộ:

• Lập và duy trì các tuyến phòng cháy: Tạo ra các rào chắn bằng cách đốt hoặc làm sạch thực vật để ngừng cháy lan.
• Sử dụng xe chuyên dụng: Các xe chữa cháy rừng, xe phun nước có thể vào sâu trong khu vực cháy để dập lửa.
• Cảnh giác với gió mạnh: Đánh giá hướng gió để tránh cháy lan rộng nhanh chóng. Di chuyển nạn nhân ra khỏi khu vực nguy hiểm ngay lập tức.
• Sử dụng trực thăng: Trong những tình huống nghiêm trọng, sử dụng trực thăng để phun nước từ trên cao hoặc kiểm tra khu vực cháy.

Cần khẩn trương cứu người khi hỏa hoạn xảy ra

4. Tai nạn giao thông (Xe ô tô, xe tải, xe khách)

• Xe ô tô, xe khách hoặc xe tải gặp tai nạn và phát hỏa, nhiều người bị mắc kẹt trong xe, cần cứu hộ nhanh chóng.

Biện pháp cứu hộ:

• Cắt dây điện, dập lửa: Dập tắt đám cháy ở xe trước khi thực hiện cứu nạn.
• Cứu nạn qua cửa sổ: Dùng công cụ chuyên dụng (cắt kính, mở cửa) để đưa nạn nhân ra ngoài.
• Sơ cứu tại chỗ: Kiểm tra và sơ cứu cho các nạn nhân bị thương, sau đó chuyển đến bệnh viện nếu cần.
• Đảm bảo an toàn giao thông: Cảnh sát giao thông cần bảo vệ hiện trường và điều phối các phương tiện cứu hộ.

5. Cháy trong khu vực có khí gas, hóa chất hoặc điện

• Cháy xảy ra tại các cơ sở có chứa khí gas, hóa chất hoặc các thiết bị điện dễ cháy, gây ra nguy cơ nổ hoặc phát tán khí độc.

Biện pháp cứu hộ:

• Ngừng nguồn cung cấp khí gas, điện: Cắt điện và ngừng nguồn cung cấp khí gas nếu có thể.
• Dập tắt cháy bằng phương pháp phù hợp: Dùng bình chữa cháy CO2, bột chữa cháy cho các đám cháy điện hoặc hóa chất, tránh sử dụng nước.
• Đảm bảo thông gió: Mở cửa sổ, cửa ra vào để thoát khí độc và khói nếu có.
• Di chuyển nạn nhân: Cứu nạn nhân khỏi khu vực có nguy cơ phát nổ hoặc nhiễm độc.

6. Cứu nạn trong các khu vực đông người (Chợ, siêu thị, lễ hội)

• Cháy, nổ hoặc sự cố xảy ra trong khu vực đông người, gây hoảng loạn và khiến nhiều người bị mắc kẹt.

Biện pháp cứu hộ:

• Lập kế hoạch sơ tán: Tổ chức sơ tán người dân theo các lối thoát hiểm an toàn, hướng dẫn người dân di chuyển đến khu vực an toàn.
• Sử dụng còi báo động và đèn chiếu sáng: Đảm bảo thông báo kịp thời để mọi người có thể di chuyển ra ngoài nhanh chóng.
• Giúp đỡ những người yếu thế: Hỗ trợ người già, trẻ em và những người khuyết tật trong việc sơ tán.
• Phối hợp với lực lượng y tế: Cung cấp sự hỗ trợ sơ cứu cho những người bị thương hoặc ngạt khói.

Lưu ý:

• Mỗi tình huống cứu nạn là khác nhau, do đó, lực lượng cứu hộ cần luôn sẵn sàng ứng phó linh hoạt và kịp thời với các tình huống phát sinh.
• Việc huấn luyện định kỳ và kiểm tra thiết bị cứu hộ là vô cùng quan trọng để đảm bảo đội ngũ luôn chuẩn bị tốt nhất cho các tình huống khẩn cấp.

Nguyên tắc cứu nạn cứu hộ phòng cháy chữa cháy là hết sức quan trọng và đầy thách thức, đòi hỏi sự chuyên nghiệp, nhanh chóng và chính xác. Để đảm bảo hiệu quả, ngoài việc chuẩn bị kỹ lưỡng về phương tiện và trang thiết bị, các lực lượng tham gia phải tuân thủ nghiêm ngặt các nguyên tắc an toàn, phối hợp chặt chẽ và luôn ưu tiên cứu người.

Sự bình tĩnh, tổ chức chặt chẽ và quyết đoán trong mọi tình huống sẽ giúp giảm thiểu thiệt hại và bảo vệ được tính mạng và tài sản của người dân. Công tác CNCH PCCC không chỉ là sự nỗ lực của lực lượng chức năng mà còn là sự đoàn kết, hợp tác của cộng đồng trong việc phòng ngừa và ứng phó kịp thời với các tình huống nguy hiểm.